EDITH RIJNJA Met zijn sculpturen eert Koos Buster het alledaagse. Objecten waar je meestal aan voorbij gaat zoals een schoonmaakkarretje met emmers, mop en schoonmaakdoekjes, flessen schoonmaakmiddel, een brandblusser, trap, kauwgomballenautomaat of ATM-machine geeft hij een podium. Zodra hij ze uitvoert in keramiek of glas toveren die beelden al snel een glimlach op je gezicht.
Als ik op een zonnige middag door de openstaande deuren zijn atelier binnenloop, zit Koos Buster (1991, Amsterdam) rustig te boetseren – kleien zegt hij zelf – op de achtergrond een relaxed Cubaans ritme. Hij heeft zojuist een dubbel stopcontact van klei uit de gipsmal gehaald en holt nu de achterkant uit zodat je het object kan ophangen. Zijn handmatige handelingen geven daarmee de sculptuur, die weliswaar uit een serie komt, meteen een uniek karakter.
Sierborden
Ook zijn sierborden over mensen of dingen die hij niet leuk vindt, drukt hij uit in gepsmallen in vijf standaardmaten. Hij vertelt hoe tijdens het maakproces voor zijn tentoonstelling in Schiedam een bord doormidden brak bij de derde en laatste stook, de luster stook. 'Het was het bord over kabinet-Rutte IV en brak precies op Rutte. Helemaal top! Dan gebruik ik die breuk. Soms breek ik met opzet een bord omdat het past bij mijn verhaal. Maar mijn andere objecten mogen geen breuklijnen hebben. Heeft een werk barsten, dan maak ik het opnieuw.'
Keramiek
Zijn beelden vallen op door hun perfectie en vrolijke uitstraling. Ze hebben een wat bobbelige huid, zoals de knalgele kauw2 gomballenautomaat. Ook de kleine kauwgomballetjes zijn van klei. De vintagekleuren van de balletjes bereikte hij door ze niet te glazuren maar met gouache te beschilderen. ‘Trouwens, wanneer je al die balletjes op supports moet zetten, ben je wel erg lang bezig.’ Koos Buster houdt van keramiek maar het materiaal is geen doel op zich. Hij wil vooral zijn ideeën uitvoeren zoals hij ze in zijn hoofd heeft. Dus dan liever gouache dan glazuur, of afwasmiddel in plaats van kunsthars. Hij werkt het liefst met een grove chamotte, 1795 (het staat ook op zijn schouder). Voor kleine werken als het stopcontact of de peukjes gebruikt hij fijne chamotte steengoed en soms porselein. De spons en doekjes in en naast het schoonmaakkarretje zijn van gietporselein of gietklei. Het in klei gedoopte voorwerp verbrandt tijdens de stook en het object blijft over. Ze lijken echt maar zijn keihard. [Afb. 1] Wat hem zo aantrekt in klei, vraag ik. ‘Het is alsof ik met klei kan tekenen in de ruimte. Ik maak gewoon tekeningen waar je omheen kunt lopen.’
Dit artikel verscheen eerder in kM #131 Kunstenaarsonderzoek (p36-39). Bestel het nummer hier, of abonneer nu.
Synthetische klei
Wanneer een beeld een stevige support nodig heeft of niet in zijn oven past, zoals de waterkoeler, gebruikt hij Apoxy Sculpt, een tweecomponenten-kneedpasta waarmee je kunt boetseren. Het materiaal moet met een heat gun opgewarmd worden. Apoxy hecht goed op uiteenlopende dragers. Het is zelfhardend en sterk. Koos Buster vindt het onprettig materiaal en gebruikt het liever niet. ‘Het blijft aan je handen plakken en die moet je na gebruik heel goed schoonmaken. Ook maakte hij een ladder van apoxy. ‘Een levensgrote ladder van keramiek is geen goed idee; je moet veel ondersteuningen maken en het blijft kwetsbaar. Dan moet ik andere materialen overwegen. Het gaat mij om de beeldtaal, niet om te laten zien wat ik allemaal met keramiek kan doen. Al voegt het ambachtelijke van keramiek zeker iets toe. Op en rond die ladder staan keramisch objecten, Dat maakt de ladder ook de drager; hij is dienend aan de keramische sculpturen.’
Glas
Alle flessen en containers in zijn sculpturen zijn van geblazen glas. Sinds hij in 2020 een glasstipendium ontving van het Glasmuseum in Leerdam is de samenwerking met hun Glasblazerij gebleven, al kost een blaasdag al snel €1000 tot €1500. 'Zij weten precies wat ik wil. En ik weet wat zij kunnen.' Glasmallen van gips en kwarts maakt hij zelf, aan de binnenkant verstevigd met glasvezelmatten op kippengaas. Met die mallen gaat hij naar Leerdam waar de glasblazer de glasballon in de halfgeopende mal laat verdwijnen waarna hij het glas door een klein gaatje tegem de zijkanten van de inmiddels gesloten mal blaast (vastblazen). 'Wanneer de mal aan zijn eind is, (opgeblazen is), breekt het gips op sommige punten, wat een oppervlak geeft als een landkaart óf er ontstaan ribbels op de breuklijnen. Dat bobbelige is mijn handschrift, dat wil ik in het glas terugzien. Te veel breuken in de mal maken het glasoppervlak weer te glad.'
Kleur
Om het glas in zijn limonadekoeler te vullen, gebruikte Koos Buster gekleurde kunsthars. Hij zocht naar een vast materiaal dat niet zou verdampen na verloop van tijd. Maar kunsthars is prijzig. Daarom experimenteerde hij met bestaande schoonmaaken wasmiddelen. Hoe feller de kleur hoe beter. Inmiddels weet hij dat wasmiddelen en handzeep hun kleur niet behouden en dat koelvloeistof gaat oxideren. Vloerreinigers blijven kleurvast. Dus vult hij zijn glazen sprayflacons met felle kleuren vloerreiniger en sluit ze af door er een keramische dop op te lijmen.
Grote opdracht
Buster werkt aan een grote opdracht voor de rijksoverheid. Voor vier verdiepingen van het gebouw ontwierp hij levensgrote tableaus van typische kantoorobjecten maar in een geheel eigen opstelling. Hij ziet het als een monument voor de werknemers, een plek waar ze even niet met de computer bezig hoeven zijn. Een schets en handgeschreven lijsten met objecten waarachter een schatting van de kosten voor materiaal, bakken en glazuren, hangt aan een balk in zijn atelier. Zo kan hij inschatten of hij binnen het budget blijft.
Klei soap
Met Filmmaker Carlijn Fransen maakt hij een clay soap die zich afspeelt in een huis waarin alles is gemaakt van keramiek. Hiervoor heeft hij drie maanden bij het EKWC gewerkt. Het EKWC wil van hun torenkamertje een gastenverblijf maken. Als we alles gefilmd hebben komen de objecten permanent in de torenkamer en kun je slapen in de kamer van de clay soap.
Foto’s
1 Koos Buster, Schoonmaakwagen met mop en dweil, 2024, synthetische klei, hout, keramiek, glas, gietporselein, Museum Arnhem. Foto: Edith Rijnja
2 Koos Buster, Kauwgomballenautomaat, keramiek, glas, gouache. Foto: Gallery Vriend van Bavink
3 Koos Buster, Waterkoeler Joyce, 2020, glas, epoxy, 139 x 30 x 30 cm. Foto: Gallery Vriend van Bavink
4 Koos Buster, sprayflacons en mop in het atelier, 2024, glas, keramiek, schoonmaakmiddel, synthetische klei, gietporselein. Foto: Edith Rijnja
5 Koos Buster, Stopcontact, 2024, geglazuurde keramiek, 12 x 7 x 2 cm Foto: Gallery Vriend van Bavink