ANDRÉ PIELAGE

H A R A L D S C H O L E  Het vlakke Drentse land herbergt bijzondere verhalen en Geschiedenissen. André Pielage (Zuidschermer, 1975) weet in zijn kunstwerk in Wilhelminaoord historische teksten, herinneringen aan de armenkoloniën, het bestaan van een voormalige vaart en de infrastructuur van een fietspad te verenigen.

De erbarmelijke omstandigheden van bewoners in de veenkoloniën zijn mogelijk bekender dan de pogingen om juist de arme inwoners uit de steden in het westen van Nederland in Drenthe een nieuw en beter bestaan op te laten bouwen. Het is een groot maatschappelijk experiment. De Maatschappij van Weldadigheid koopt vanaf 1818 grote, onontgonnen stukken land op. In Wilhelminaoord, Frederiksoord, Boschoord en Willemsoord bouwt de maatschappij armenkoloniën. De nieuwe bewoners leren het land te bewerken, volgen onderwijs en er wordt hen discipline bijgebracht. De Provincie Drenthe geeft aan André Pielage de opdracht, ter ere van het tweehonderdjarig bestaan van de Maatschappij van Weldadigheid, de opnieuw uitgegraven zwaaikom van de Westerbeeksloot te markeren. Deze sloot vormde eeuwenlang een verkeersader door het gebied. Het vervoer over water was belangrijk bij de turfwinning in de zeventiende eeuw. In samenspraak met de gemeente Wilhelminaoord wordt de definitieve locatie bepaald. Het water loopt tegenwoordig via een duiker onder de Koningin Wilhelminalaan door. Via de site topotijdreis.nl graaft Pielage in het verleden. Hij ontdekt dat er honderd jaar geleden een markante ophaalbrug heeft gestaan. Schrijver Wil Schackmann heeft in een serie publicaties de zorgvuldig bewaarde archieven van de Maatschappij van Weldadigheid voor het publiek ontsloten. Pielage komt er opmerkelijke citaten van de voormalige bewoners in tegen.

Historie

Pielages speurwerk resulteert in het ontwerp voor een aluminium ophaalbrug, als onderdeel van het fietspad parallel aan de Koningin Wilhelminalaan in Wilhelminaoord. Door de lange duiker onder het weg-tracé is een letterlijke brug onnodig; als kunstwerk krijgt het object daardoor extra aandacht. De uitvoering in het lichtkleurige aluminium met citaten van voormalige bewoners vertegenwoordigt een ‘bevroren tijd’. Het aluminium is als een mantel over een gegalvaniseerde constructie aangebracht. De aluminium balken zijn namelijk hol en uit vier delen samengesteld. In zandmallen zijn grenen planken gedrukt zodat de houtnerven na het gietproces in het aluminiumoppervlak zichtbaar worden. Voor elk gietdeel is een grenen plank van 8 mm gebruikt waarvan de zijvlakken in 45 graden verstek zijn gezaagd. De vier delen sluiten daardoor nagenoeg onzichtbaar op elkaar aan. De zandmallen konden efficiënt meerdere keren benut worden. Ter plekke zijn de delen aan elkaar gelast. Bij het laatste gietsel zijn teksten in de houten modellen aangebracht. ‘De dochters van Breukel spelen beiden den hoer’ en bovenaan staat op één van de pilaren ‘Laten wij op het appel van Van den Bosch allen arbeid weigeren’. Het kunstwerk zet vraagtekens bij het ideaal van de maakbare Maatschappij.

De schakels van de aluminium kettingen, die symbolisch het brugdek tillen, zijn aan elkaar gelast. Om het concept van de brug te benadrukken is het fietspad ter plekke met een betonnen plaat iets verhoogd. Met een haakse slijper zijn er om de 20 centimeter inkepingen aangebracht om planken te suggereren.

Functionaliteit

Het kunstwerk overbrugt geen water, dat is duidelijk. Wel bleken er kabels en leidingen onderdoor te lopen. Na overleg konden de kabels en leidingen blijven liggen doordat de fundering er als een tafel overheen is aangebracht. De functionaliteit kwam nog op andere punten naar boven: bij vorst moet een strooiwagen over het fietspad kunnen rijden. Dit gegeven bepaalde de minimale hoogte. Voor de veiligheid staan de brugpalen op 30 centimeter afstand van het fietspad. De plaatselijke basisschool vroeg de kunstenaar een toelichting te geven. Het kreeg een vervolg, de jongste bewoners van Wilhelminaoord versierden kartonnen dozen met hun eigen verhalen en tekeningen. Bij de feestelijke oplevering blokkeerden de opgestapelde dozen op het fietspad de doorgang van het kunstwerk. Als openingsact crosten twee schoolkinderen er met een skelterreuze stoer doorheen. Zo kan de functie van het kunstwerk gezien worden als poort voor toekomstige generaties.

Project
DE OPGEHAALDE HERINNERING
markering 200 jaar Maatschappij van Weldadigheid.

Locatie: Kon. Wilhelminalaan, ter hoogte van Boergrup,Wilhelminaoord.
Jaar: 2021
Opdrachtgever Provincie: Drenthe
Afmetingen: 7.50 x 3.50 x 4.50, l x b x h
Materiaal: metaal, beton, aluminium
Gieterij: Christenhusz, Hengelo
Uitvoering: Chris van de Berg, DOK, Soesterberg
Begeleiding: Ankie Boomstra
Budget: € 62.000,-

Foto’s
1 ‘waarvoor zullen we zoveel werk doen? En je komt slegts 3 stuivers daags’
2 André Pielage, De Opgehaalde Herinnering, markering
200 jaar Maatschappij van Weldadigheid, 2021.

Online
andrepielage.nl
topotijdreis.nl

Dit artikel staat in KM 124 Cross-Over p40-41. Meer over kunst en materialen? Abonneer dan nu via DEZE LINK